Transactionele Analyse (TA) is een krachtige psychologische theorie die ons begrip van persoonlijkheid, communicatie en sociale interactie verbetert.
Transactionele analyse is een onderdeel van de sociale psychologie en werd oorspronkelijk ontwikkeld door Eric Berne (1910-1970) in 1958. En biedt een raamwerk om te begrijpen hoe mensen functioneren en hoe ze met elkaar omgaan. Daarnaast biedt mensen handvatten voor het verkrijgen van een beter zelfinzicht.
De praktische theorie achter transactionele analyse (TA) gaat ervan uit dat de ervaringen die de mens in zijn vroege leven heeft opgedaan, bepalend zijn voor de besluiten die hij neemt. Dit kunnen positieve of negatieve besluiten zijn, die van invloed zijn op de kwaliteit van leven. Dit wordt ook wel het script genoemd.
Dit maakt transactionele analyse (TA) uitermate geschikt voor coaching, training en zelfontwikkeling. De begrippen en modellen die gebruikt worden in de theorie zijn eenvoudig te begrijpen en zeer effectief om jezelf en anderen beter te begrijpen.
Het script van de transactionele analyse
Het script vormt een centraal onderdeel van een transactionele analyse en kan worden gezien als de welomschreven aanpak die mensen hanteren, omdat zij dat als kind al zo hebben ervaren en geleerd.
Bijvoorbeeld de ‘rug recht, kin omhoog, niet piepen’ norm, zorgt ervoor dat je als volwassene misschien lastig je gevoel uit en altijd maar doorgaat. Of de ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’ norm, ervoor kan zorgen dat je het lastig vindt om ruimte in te nemen of jezelf te laten zien.
Door een transactionele analyse kunnen scripts geanalyseerd worden. Gedragsverandering kan helpen om scripts om te buigen. Negatieve scripts remmen groei en ontwikkeling van een individu, terwijl positieve scripts juist een stimulerende invloed hebben.
Binnen Transactionele Analyse worden er drie soorten scripts onderscheiden; de Winnaar, de Verliezer en de Niet-winnaar (neutraal). Alle drie de scripts kunnen zich afspelen binnen dezelfde persoon.
Ego’s binnen de transactionele analyse
Eric Berne onderscheidt binnen een transactionele analyse drie manieren om de wereld om ons heen te ervaren. Vanuit deze drie perspectieven handelen mensen per situatie verschillend. Dit heten de ego’s, waarbij het denken, voelen en gedrag centraal staan. De theorie kan ingezet worden zodat we onszelf kunnen veranderen en een wending kunnen geven aan ons leven.
Het gaat om de Ouder (parent), de Volwassene (adult) en het Kind (child), die te vergelijken zijn met de Winnaar (ouder), Verliezer (kind) en de Neutrale (volwassene). Ook deze drie ego’s zijn in elk persoon verenigd. Het Kind en de Ouder hebben hun wortels in het verleden liggen. De Volwassenen handelt vanuit het heden.
Vanuit elk ego kunnen interacties plaatsvinden met anderen. Eric Berne noemt dit transacties. Binnen een transactionele analyse is een dergelijke transactie een wederzijdse communicatie, waarbij enerzijds sprake is van de waarneembare feitelijke en bedoelde communicatie en anderzijds de onuitgesproken psychologische onderlaag.
Figuur 1 – transactionele analyse: typen Ego’s (Berne)
Ouder ego
Het Ouder ego is de diepgewortelde stem van autoriteit waarin de mens denkt, voelt en zich gedraagt zoals ouders dat doen ten opzichte van hun kinderen. Het Ouder ego straalt gezag en autoriteit uit en is belerend en betweterig.
Het Ouder ego is veroordelend, kritisch en gebruikt betuttelende taal. Het ‘wijzende vingertje’ is typerend voor dit ego.
Volwassen ego
Het Volwassen ego staat in het hier en nu. Dit ego heeft het vermogen om goed na te denken en actie te ondernemen op basis van feiten en gegevens die voorhanden zijn. Als men het Ouder ego of het Kind ego wil veranderen, dan gaat dat het beste via het Volwassen ego.
Dit ego is verbaal sterk en stelt veel open vragen en baseert zijn mening op feiten. Ook maakt het Volwassen ego vergelijkingen met andere situaties om zo tot een objectieve mening te komen. De belangrijkste kenmerken zijn het tonen van interesse in anderen, empathisch vermogen en geduld.
Kind ego
Het Kind ego is de laatste ego uit de theorie achter de transactionele analyse. Het Kind ego denkt, voelt en gedraagt zich als een klein kind. Dat kan een positieve uiting hebben; denk bijvoorbeeld op het verheugen op een vakantie die voor de boeg ligt.
Vaak uit het zich negatief in de vorm van tegenwerking, het niet eens zijn met anderen, de zin willen doordrammen, onbeschoft gedrag of boosheid en woede. De emotie neemt van het Kind ego de overhand en gooit alle remmen los.
Het Kind ego houdt ervan om op te scheppen, de waarheid te verdraaien en de dingen erger te maken dan ze zijn om daar indruk mee te maken.
Strokes
Elk mens heeft de behoefte om door anderen gezien, gewaardeerd en aardig gevonden te worden. Door Eric Berne wordt deze behoefte naar aandacht uitgedrukt in ‘strokes’. Er zijn verschillende manieren om strokes te krijgen en ze kunnen positief of negatief zijn. Dat is ook terug te vinden in de twee betekenissen van het woord ‘stroke’; ‘liefkozing’ en ‘klap’.
Door middel van een handeling of uitspraak die een reactie bij een ander uitlokt, ontstaat een stroke. Daardoor is een stroke een onderdeel van een transactie. Enerzijds krijgen mensen erkenning door positieve strokes als complimenten, vriendelijke woorden en aanmoedigingen en anderzijds ontvangen mensen ook negatieve strokes in de vorm van vernederingen, cynisme, hatelijkheden enzovoorts.
Een opgroeiend kind zal zorgen dat hij hoe dan ook strokes krijgt. Wanneer niet positief, dan negatief. Want in de basis is dat nodig om bestaansrecht te hebben.